Galatasaray başta olmak üzere pek çok grupta son haftalarda birtakım futbolcuların peş peşe saçlarını sarıya boyatması, doping yaptıkları ve bunu gizlemek için saç rengini değiştirdikleri tarafında spekülasyonlara yol açtı.
Sosyal medyada bilhassa rakip kadro taraftarları, bu sarı saç trendinin tesadüf olmadığı teziyle mevzuyu tartışmaya açtı. Hatta kimi kullanıcılar geçmişte doping cezası alan ünlü futbolcuların (örneğin Paul Pogba) saçlarını doğal renkleri olmadıkları halde sarıya boyatmış olmalarını örnek göstererek, misal bir durumun yaşandığını öne sürdü. Bu argümanlar karşısında kısa müddette yüzlerce mizahi paylaşım yapılırken, hususun ciddiyetine inananlar da çıktı. Ünlü spor muhabiri Yağız Sabuncuoğlu bile toplumsal medyada bahisle ilgili yorum yapıp sonra silmek zorunda kaldı. Pekala doping iddiaları ile sarı saç boyama ortasındaki bağ gerçek mi, yoksa bir kent efsanesinden mi ibaret?
Doping testlerinde saç tahlili ve saç renginin rolü
Bilimsel çalışmalara nazaran, saçtaki melanin pigmenti, kimi hususların saça tutunma oranında rol oynayabiliyor. Koyu renk saçlar daha fazla melanin içerdiğinden, uyuşturucu yahut doping hususları bu saçlara açık renklilere kıyasla daha yüksek oranda bağlanabiliyor. Örneğin tıpkı ölçüde unsur kullanan bir bireyin açık sarı saç telinde çıkan düzey, koyu kahverengi saçlı birine nazaran besbelli formda daha düşük olabiliyor. ABD’de yapılan denetimli bir çalışmada, belli bir uyuşturucunun dozunun sarışın bireylerin saçında ortalama “3.1” ünite düzeyinde tespit edildiği, buna rağmen koyu derili (daha ağır melaninli) bireylerin saçında “14.9” ünite üzere çok daha yüksek düzeyde tespit edildiği raporlanmış durumda. Bu bilgiler, saç rengi ve yapısının, saç örneğiyle yapılan husus testlerinde sonuçları etkileyebileceğini gösteriyor.
Saç boyasının kimyasal tesiri: Doping testini kandırabilir mi?
İddiaların merkezinde, saçlarını sarıya boyayan futbolcuların mümkün bir saç teli doping testinde yakalanmaktan kurtulacağı kanısı var. Sahiden de kozmetik süreçlerin saçtaki unsur kalıntılarını etkileyebileceğine dair bilimsel bulgular mevcut. 1997 yılında yapılan klasik bir araştırma, saç boyama yahut açma sürecinin, saç telinde birikmiş kimi uyuşturucu unsurların ölçüsünü kıymetli ölçüde düşürebildiğini ortaya koydu; boyalı yahut ağartılmış (bleach uygulanmış) saç örneklerinde, doğal saça kıyasla husus seviyelerinin yüzde 40-60 oranında azaldığı belirlendi.
Özellikle hidrojen peroksit üzere güçlü oksidatif kimyasallarla yapılan saç açma süreçleri, saçtaki uyuşturucu yahut yasaklı metabolit konsantrasyonlarını önemli biçimde düşürebiliyor ve testlerin yanlış negatif sonuç vermesine yol açabilecek ölçüde tesir edebiliyor.
Bir öteki inceleme, kalıcı saç boyalarının alkol yahut uyuşturucu göstergelerini saçtan yüzde 80’lere varan oranlarda azaltabildiğini, bleaching (saç ağartma) sürecinin ise kimi durumlarda saçtaki unsur izlerini neredeyse büsbütün (yüzde 98’e varan oranlarda) yok edebildiğini aktarıyor. Bu nedenle isimli toksikoloji alanında saç testi yapılacağı vakit, saçın kimyasal süreç görüp görmediği kritik bir soru olarak bedellendiriliyor.
Ancak saç boyatmanın doping testlerini tamamen geçersiz kılabileceğine dair kesin bir bilimsel delil bulunmuyor. Saç boyaları, içerdikleri kimyasallar nedeniyle saç telindeki unsurları değiştirip seyreltici bir tesir gösterebilse de çağdaş test yolları bu cins dış tesirlere karşı mümkün olduğunca hassas olacak biçimde geliştirilmiş prosedürler olarak biliniyor. Uzmanlar, güçlü saç açıcı kimyasalların saçta bulunan yasaklı unsurların tespitini zorlaştırabileceğini kabul etmekle birlikte, doping kontrolünde yalnızca saç tahliline bel bağlanmadığını hatırlatıyor.
Trendin gerisinde moda ve psikoloji var
Futbolcuların sarı saç tercihini “doping” ile ilişkilendirmenin spekülatif olduğunu vurgulayan spor psikologları, bu trendin takım kimliği, özgüven artışı yahut medya dikkatini çekme üzere faktörlerle açıklanabileceğini söz ediyor. Örneğin, geçen sezon Premier Lig’de dikkat çeken Erling Haaland ve Jack Grealish üzere isimlerin tarz tercihlerinin, genç futbolcular üzerinde trend oluşturduğu düşünülüyor.
Kaynak: TR Sputnik
